Một nghiên cứu dựa trên dữ liệu từ gần 10.000 người Mỹ trong giai đoạn 2017–2021 cho thấy, khoảng 4,7% người trưởng thành đã sử dụng các loại thực phẩm bổ sung có nguy cơ gây độc cho gan chỉ trong vòng 30 ngày trước thời điểm khảo sát.
Nguy cơ tiềm ẩn từ các loại thảo dược tưởng chừng vô hại
Nghệ hiện là một trong những loại thảo dược bổ sung phổ biến nhưng lại tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng xấu đến chức năng gan. Theo ước tính, hơn 15 triệu người Mỹ có thể đang vô tình gây tổn hại cho gan do tự ý sử dụng các loại thực phẩm bổ sung mà không có sự hướng dẫn từ chuyên gia y tế.
Các loại thảo dược thường được người dùng lựa chọn bao gồm:
Nghệ: Dùng để hỗ trợ sức khỏe khớp, giảm viêm.
Chiết xuất trà xanh: Thường sử dụng với mục đích tăng cường năng lượng.
Garcinia cambogia: Phổ biến trong các sản phẩm hỗ trợ giảm cân.
Rễ cây rắn đen (black cohosh): Dùng để kiểm soát các triệu chứng mãn kinh như bốc hỏa.
Gạo men đỏ: Được nhiều người lựa chọn để hỗ trợ sức khỏe tim mạch.
Một điểm quan trọng cần nhấn mạnh: khi nghiên cứu nhắc đến “trà xanh”, điều này chủ yếu ám chỉ chiết xuất cô đặc từ trà xanh, không phải việc uống trà xanh thông thường. Việc uống trà xanh mỗi ngày không có mối liên hệ rõ rệt với độc tính gan, tuy nhiên vẫn nên giới hạn dưới 8 tách/ngày theo khuyến cáo.
Độc tính gan – mối lo ngại gia tăng
Số ca tổn thương gan liên quan đến thực phẩm bổ sung đang ngày càng gia tăng, khiến các chuyên gia y tế đặc biệt lo ngại. Một thực trạng đáng báo động là nhiều người vẫn tin rằng thảo dược “tự nhiên” thì an toàn, trong khi sử dụng quá liều có thể gây hậu quả nghiêm trọng. Thống kê cho thấy, từ năm 2004 đến 2014, tỷ lệ nhập viện do tổn thương gan liên quan đến các sản phẩm này đã tăng từ 7% lên 20%.Tiến sĩ Alisa Likhitsup – Phó giáo sư Tiêu hóa, đồng thời là trưởng nhóm nghiên cứu – cảnh báo: “Các loại thực phẩm chức năng và thảo dược (HDS) đang chiếm tỷ lệ ngày càng lớn trong số các trường hợp ngộ độc thuốc gây tổn thương gan.”
Tình trạng nhiễm độc gan do thuốc hoặc thực phẩm bổ sung có thể biểu hiện qua các triệu chứng như: vàng da, mệt mỏi, buồn nôn, ngứa, phát ban hoặc đau bụng phía trên bên phải. Dù có thể điều trị nếu được phát hiện sớm, nhưng nếu để kéo dài, tình trạng này có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng, thậm chí phải ghép gan hoặc tử vong.
Thiếu kiểm soát và nhận thức về nguy cơ sử dụng thực phẩm bổ sung
Trước thực trạng gia tăng các ca nhập viện liên quan đến việc sử dụng sai cách thực phẩm bổ sung từ thảo dược, các chuyên gia không khuyến nghị người tiêu dùng phải tuyệt đối tránh xa các sản phẩm này. Thay vào đó, họ nhấn mạnh sự cần thiết của việc cảnh giác với thành phần, liều lượng và tương tác thuốc, đặc biệt khi sử dụng đồng thời nhiều loại thực phẩm chức năng hoặc kết hợp với thuốc điều trị các bệnh mạn tính.
Các chuyên gia cảnh báo: do thiếu sự giám sát nghiêm ngặt từ các cơ quan quản lý đối với quy trình sản xuất và kiểm định chất lượng các sản phẩm từ thực vật, các bác sĩ cần chủ động khai thác kỹ tiền sử dùng thuốc và thực phẩm bổ sung khi thăm khám cho bệnh nhân có biểu hiện bất thường hoặc các chỉ số xét nghiệm gan không rõ nguyên nhân.
Đồng thời, các nhà khoa học cũng kêu gọi siết chặt quy định trong việc sản xuất, tiếp thị, thử nghiệm và hậu kiểm các loại thực phẩm bổ sung – vốn hiện đang được quản lý lỏng lẻo hơn rất nhiều so với thuốc kê đơn. Nhiều nghiên cứu hóa học cho thấy sự chênh lệch đáng kể giữa liều lượng ghi trên nhãn và hàm lượng thực tế trong sản phẩm, làm gia tăng nguy cơ sử dụng quá liều mà người tiêu dùng không hề hay biết.
Mặt khác, bằng chứng lâm sàng về hiệu quả thực sự của các chất bổ sung ở liều cao vẫn còn hạn chế. Việc xác định liều lượng an toàn cho từng cá nhân cần xét đến nhiều yếu tố như thuốc đang dùng, tình trạng gan hiện tại và các bệnh lý nền khác – điều mà phần lớn người dùng hiện nay không được tư vấn rõ ràng.
Thêm vào đó, các nhà nghiên cứu lưu ý rằng tính an toàn và hiệu quả của thực phẩm chức năng từ thảo dược vẫn còn nhiều khoảng trống, do FDA (Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ) hiện không yêu cầu các thử nghiệm lâm sàng có đối chứng hoặc nghiên cứu dược động học trên người trước khi các sản phẩm này được phép lưu hành.
Trước đó, vào năm 2023, Cơ quan Quản lý Hàng hóa Trị liệu của Úc (TGA) đã chính thức phát đi cảnh báo về nguy cơ tổn thương gan liên quan đến việc tiêu thụ nghệ hoặc curcumin. TGA nhấn mạnh rằng, dù tổn thương gan nghiêm trọng do nghệ là hiếm gặp, nguy cơ vẫn tồn tại, đặc biệt khi sử dụng các sản phẩm chiết xuất cô đặc hoặc liều cao, và phụ thuộc vào khả năng hấp thu cũng như tình trạng gan của từng người. Tuy nhiên, TGA khẳng định nguy cơ này không liên quan đến việc sử dụng nghệ với liều lượng thông thường trong chế độ ăn uống hằng ngày.
